Fobiler: Özgül Fobiler

Fobi Nedir?

Fobi, yoğun korku duyulan duruma verilen genel bir addır. Klinik psikolojide kaygı bozukluklarından biri olan özgül fobi ise, özgül bir durum veya nesne karşısında kaçınma davranışını ortaya çıkaran veya yüksek kaygı duyulmasına neden olan ani, aşırı veya mantıksız bir korku anlamına gelmektedir.

En sık görülen fobiler; hayvanlar, yükseklik, kan, uçak seyahati, kapalı kalmak ve gök gürültüsüdür. Özgül fobisi olan bireyler korkulan durumla karşılaştıklarında aşırı tepki verirler. Bu nedenle, korkulan şeyle karşılaşmaktan kaçınırlar ve çoğu zaman karşılaşma kaygısı yaşarlar.

Fobi ile Korku Arasındaki Fark Nedir?

Korku, çevreden gelen bir tehdite karşı verdiğimiz duygusal tepkidir. Korkunun somut ve mantıklı bir nedeni vardır. Fobilerde ise verilen tepki ve fobi nesnesi arasında bir orantısızlık vardır. Fobi, normalde korkulması beklenmeyen duruma karşı verilen aşırı tepkidir. Çoğu zaman kişi, bu aşırılığın farkındadır ancak tepkilerini kontrol edemez.

Özgül Fobi Türleri

Literatürde isimlendirilmiş pek çok fobi türü vardır. Fobi her şeye karşı gelişebilir. Sıklıkla görülen fobiler 5 kategoride toplanmıştır. Bunlar:

• Hayvan: Örümcek, yılan, köpek, kedi, fare, kuş, böcek gibi hayvanlar.
• Doğal çevre: Yükseklik, gök gürültüsü, karanlık gibi durumlar.
• Kan-Enjeksiyon-Yaralanma: Kan verme, iğne görme, ameliyat izleme gibi durumlar.
• Durumsal: Kapalı alanda kalmak, uçakla seyahat etmek, araba kullanmak, tünelde bulunmak, kalabalık alanda olmak gibi durumlar.
• Diğer tür: kostüm giymiş insanlar, kusma, yüksek ses gibi başka türlü durumlar.

Fobi Belirtileri Nelerdir?

Korkulan durum veya nesne ile karşılaşıldığında anksiyete belirtileri ortaya çıkar. Bunlar; kalp çarpıntısı, nefes darlığı, titreme, terleme gibi fizyolojik belirtilerdir. Ayrıca, fobisi olan bireyler, korkulan duruma dair gerçekte olduğundan daha fazla tehlike içerdiğine dair düşüncelere sahiptir. Bu düşünceler, korkulan durumla karşı karşıya kaldıklarında zarar göreceklerine inanmalarına neden olur. Özgül fobisi olan birey, korktuğu şeyle karşılaşma ihtimali olan her durumdan kaçınır. Bu da fobi ve kaçınma arasında bir döngünün sürdürülmesine neden olur.

Fobiler Neden Olur?

Fobilerin neden ortaya çıktığı ile ilgili birden fazla açıklama vardır. Aynı fobi türünde bile nedenler birbirinden farklılık gösterebilir. Özellikle çocukluk veya ergenlik döneminde korku duyulan durumla bir deneyim varsa, fobi haline gelmiş olabilir. Ancak kişinin bir özgül fobisinin olması, her zaman o durumla geçmişte bir deneyimi olduğu anlamına gelmez. Veya fobi çocukluk döneminde korktuğu gözlenen birinin model alınması ile oluşmuş olabilir. Bazen de kişinin fobiden tamamen farklı bir duruma dair yaşadığı kaygı hali, bir fobiye yönlenmiş olabilir. Fobilerin ortaya çıkışında genetiğin de etkili olabileceğine dair görüşler mevcuttur.

Fobi ve Psikoterapi

Fobi, kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Özellikle korkulan şeyle günlük yaşamda karşılaşma ihtimali yüksekse, işlevselliğini daha fazla etkilemektedir. Fobiler konusunda Bilişsel Davranışçı Terapilerin güçlü bir etkililiğe sahip olduğu gözlemlenmektedir. Bu nedenle, fobisi olan bireylerde psikoterapi alanların yüksek oranda değişim gösterdiği bilinmektedir.